Tiền, tù, tuyệt vọng và tử thần
Phương Duy chuyển ngữ
Lời người dịch: Một năm trước đây, người viết có nhắc đến trường hợp Nguyễn Tường Vân, một tử tội người Úc gốc Việt bị treo cổ tại Singapore trong bài: Australia, đất nước của sự bao dung. Cái chết của Vân thời đó gây xôn xao, sôi nổi không ít trong công luận của nước Úc và có lẽ cả một vài nơi trên thế giới. Tuy nhiên, cho đến khi người tử tội đã nằm yên trong lòng đất lạnh, những chi tiết về con đuờng dẫn người thanh niên trẻ này vào tuyệt lộ cũng như cuộc chiến đấu chống lại tử thần của Vân và nhóm luật sư biện hộ vẫn chưa hoàn toàn đươc đưa ra ánh sáng.
Ngày hôm nay, ký giả Nick McKenzie, người phóng viên chuyên về các mục điều tra của nhật báo The Age đã trình bày lại một cách rõ ràng hơn về những lỗi lầm nhỏ đưa đến tai hoạ lớn, sụ vô cảm và bất lực của một nền pháp luật dù đã có một giá trị dân chủ cao như của Úc. Một bài học cho những ai còn mơ ngủ, đặc biết các người trẻ về những hành động ngây thơ ham vui, nông nổi, coi thường pháp luật, để đến nỗi bị lừa gạt, dẫn dắt vào tròng tội lỗi , khi nhận ra nguy hiểm thì quá trễ tràng.
Đại ca bảo chuyện làm ăn dễ như ăn kẹo. Vậy mà bây giờ ngồi đây, khi chiếc máy bay hàng không chúi đầu lướt ra khỏi đám sương khói che phủ bầu trời Singapore, Vân thấy vã mồ hôi vì đang cột trong người một mớ hàng ma túy. Máy bay chuẩn bị hạ cánh và hệ thống phát thanh của phi cơ phát ra lời một tiếp viên báo động: Hình phạt rất nghiêm khắc áp dụng cho những ai bị bắt mang theo hàng quốc cấm. Vân có lẽ đã nghe thấy câu ấy. Anh chàng chắc chắn phải nghe. Bất cứ hành khách nào đi qua lại trên lối hẹp máy bay cũng làm Vân nín thở. Chuyện gì sẽ xảy ra nếu họ biết được?
Thế nhưng Vân đã không đi vào toa lét , vứt bỏ nó đi. Phải chi, lời cảnh báo của người tiếp viên rõ ràng hơn như sau: Giới chức trách Singapore sẽ tròng một cái thòng lọng vào cổ người buôn ma tuý, khi cái miệng hố dưới chân mở ra, thân thể bạn sẽ rơi xuống và sợi dây sẽ bẻ gãy cổ bạn. Có lẽ Vân đã phải suy nghĩ, cân nhắc lợi hại về cách chết rùng rợn đó. Nhưng ngay lúc đó, anh ta đã không làm vậy. Chưa thấy quan tài chưa đổ lệ. Vân còn đang bận nghĩ đến chuyến bay trở về nhà, đáp xuống Sydney, một hành trình Vân không bao giờ đạt tới.
Chuyện bắt đầu nhiều tháng trước đó trong một cái quán nhạc karaoke nhỏ nằm trên tầng lầu của khu phố cổ Chinatown, Melbourne, một nơi chốn ưa thích cho các du học sinh ngồi nhấm nháp ly rượu và hát nhại theo Britney Spears, Mariah Carey cùng những ca sĩ nhạc pop nổi danh Á châu. Đó là những ngày tháng đầu năm 2002, Vân là 1 trong đám những người vui chơi cuối tuần; uống dăm ba ly, ngâm nga vài bài hát lẻ rồi kéo nhau đến một nightclub nhảy nhót tiếp tục cuộc vui. Nhưng đêm cuối tuần này có khác, quán có thêm vài khuôn mặt mới đến từ Sydney, Alec (không phải tên thật),là một người trong họ, không xa lạ gì với Melbourne. Sau này, Vân có bảo rằng, sau lần đầu gặp gỡ ấy có thấy Alec trao đổi buôn bán bạch phiến với một số chủ quán ở phía tây Melbourne. Hắn(Alec) chừng trên 30, mái tóc chải dựng ngược và hơi có tật cà lăm, có nhiều tiền, chơi xe bảnh (lexus đời mới) và nổi tiềng (ăn chơi). Theo Vân, hắn ăn xài lớn, chi đẹp, sẵn sàng giúp kiếm chút bạc khi ai đó “kẹt tiền”: cần vài bịch “trắng”, ít viên kích thích , muốn làm tay anh chị hay đơn giản chỉ là tay giao hàng cò con đột xuất, Alec là người cần gặp.
Vân biết rõ điều này, anh ta không phải ngoan hiền (như thiên thần). Trong cuộc thẩm vấn của cảnh sát liên bang Úc vào đầu năm 2005, anh ta kể lại câu chuyện của mình bằng một giọng bình thản thành thật. Những câu trả lời cho 653 câu hỏi của cảnh sát đều đáng tin cây, đã lộ ra rằng câu chuyện dẫn đến cái chết của Vân không đơn giản như câu chuyện đã kể một năm trước đây trong thời gian anh ta bị hành hình.. Diễn tiến của một người đi từ buôn bán lẻ cò con tại chỗ đi đến chuyên chở lậu ma tuý xuyên quốc gia dường như mang nhiều dấu vết sai lầm với những uẩn khúc phức tạp hơn những điều truyền thông báo chí đã tường thuật vào thời điểm đó: cho rằng anh ta dại dột liều mạng chỉ vì muốn kiếm một mớ tiền giúp cho người anh em song sinh trả nợ. Thực ra, cái quyết định chết người trở thành một tay buôn lậu ma tuý chỉ đến sau khi anh đã thất bại trong việc tìm cho ra người làm chuyện đó.
Dù vậy, cái hành động miễn cưỡng tự tình nguyện trở thành một thân lừa chở lậu cũng vẫn là một yếu tố thiết yếu trong việc bào chữa pháp lý cho tội phạm của Vân.: anh ta chỉ là một con cá nhỏ, một kẻ làm thuê cho một tay bự, một con cá mập trong giới buôn bán ma túy, cho đến lúc này, vẫn còn đang nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật tại Sydney. Đây là cái vẫn đang làm tổ luật sư của Vân hiện nay còn giận dữ. Lex Lasry, một trong các luật sư nói rằng trong việc treo cổ Vân, Singapore đã giết chết một nhân chứng tối quan trọng cho toà án Úc có thêm lý chứng để truy tố con cá mập đó. Sau này, khi có thêm vụ Bali 9 (9 người bị bắt tại Bali liên quan đến vận chuyển ma tuý), những câu trả lời của Vân cũng không cắt nghĩa được rõ hơn lý do nào đưa anh ta đến chuyến đi định mệnh đó. Có vẻ như anh ta đang tình cờ dạo chơi trên một vách đá, không biết rằng vách đá đó dựng đứng trên vực thẳm mà xẩy chân là tan nát cuộc đời.
Vào đầu năm 2002, Vân còn là một kẻ bàng quang ở bên ngoài thị truờng ma túy. Anh ta biết rằng thị trường “thuốc” ở Úc đang đói, và có nhiều người khao khát làm giầu mau chóng muốn thử thời vận. Vân cũng không phải là người không có sự khao khát đó. Đi chơi với Alec, lúc đầu chỉ là ăn nhậu, nhảy nhót, dẫn tới việc mua bán vài viên thuốc ecstasy (gây ảo). Sau đó, Vân đi theo người bạn Tim (không phải tên thật) lên Sydney, nơi Alec giàn xếp cung cấp cho Tim loại ice (đá lạnh) mạnh hơn. Lúc này, Vân vẫn là kẻ đứng ngoài việc mua bán. Cuộc đời của anh ta vẫn mang đầy hứa hẹn.
Vân ở trong một nhóm bạn trẻ tự kết nghĩa anh em. Một số bị cha mẹ đá ra khỏi nhà không nơi nương tựa, hàng ngày lang thang trong các tiệm chơi game hay các khu trung tâm buôn bán. Vào năm 2001Vân cùng nhóm bạn muốn thay đổi lối sống. Họ quyết định tìm thuê một căn nhà ở khu Brandon Park. Chen chúc chồng chất trong các phòng ngủ, nhưng với tinh anh em, vẫn có một cái mái che trên đầu. “Tìm một căn nhà cư ngụ là bước đầu cho việc thay đồi cuộc sống, Vân nói trong cuôc thẩm vấn, tôi muốn tỏ ra có trách nhiệm với anh em”.
Sinh năm 1980 trong một trại tị nạn Thái Lan, Vân đến Úc khi mới 6 tháng tuổi. Bà Kim, người mẹ độc thân đã phải làm việc cật lực để nuôi nấng và cho anh em song sinh Vân và Khoa đến trường. Năm 1998, Vân được bầu làm thành viên của hội đồng đại diện học sinh trường trung học Mount Waverley và cuối năm được là người điều dẫn chương trình bữa tiệc mãn khoá giã biệt trường của lớp 12. Anh ta là người của đám đông nhưng vẫn có thì giờ để dành cho những bạn học bị coi là thất bại, tầm thường. Anh ta là người vui tính. Lại dám dấn thân. Bạn học cũ cùng trường nhận xét như thế. Sau thời trung học, anh vừa tiếp tục học lên vừa cố gắng mở một công ty Internet. Thời gian này, Vân diễn tả mình như một giám đốc điều hành công ty.
Qua năm 2002, mọi việc dường như không đi đúng kế hoạch. Vài người trong nhóm kết nghĩa bắt đầu sử dụng “thuốc”. Số đang đi học cũng bớt đến trường. Những người bạn đàng hoàng đứng đắn mỗi ngày một ít đi. “Thật là hỗn loạn, Vân nói, bởi vì cái mục tiêu của chúng tôi là để đổi mới cuộc sống. Tôi chẳng biết chuyện gì đã xảy ra cả. Nhưng với mục tiêu thì chúng tôi đã thất bại. Và thế là chúng tôi tìm đến cần sa. Tôi bắt đầu dùng cần sa”.
Hầu hết những tai ương biến cố, dù do con người hay từ thiên nhiên tạo ra, đều khởi sự từ những điều nhỏ nhặt: một quyết định sai lầm, một cơn lốc nhỏ trên biển. Khoảng tháng 10 năm 2002, tình cờ gặp lại Alec ở Melbourne, Vân có nói với hắn là anh muốn làm một cái gì . Lúc đó, có lẽ Vân cũng chẳng muốn làm chuyện to tát, có thể là một ít “đá lạnh” mang về Melbourne từ Sydney. Ít ngày sau, anh ta nhận được một cú điện thoại: ”Cậu lên Sydney chơi chứ? Anh có chuyện muốn nói. “
Mất chừng 20 phút từ sân bay Sydney đến khách sạn quốc tế Thái Bình (PIH) nằm trên đường George, ngay trung tâm thành phố, một khách sạn 4 sao hạng khá sang với mặt tiền trang trí màu vàng nhạt, nhưng Vân đến không phải để nghỉ ngơi. Sau khi nhận phòng, anh ta đi bộ ra phía góc đường đến một công viên nằm bên dưới chỗ ở của Alec. “Tôi nghĩ là hắn đã có kế hoạch mua bán, Vân nói, nhưng lúc đó tôi hoàn toàn không biết kế hoạch ấy như thế nào?”. Bên cạnh Alec là cô bạn gái người Hoa da dẻ trắng trẻo, ít nói, tóc cột cao. Dùng một thứ ngôn ngữ tiếng Anh pha tiếng Việt, Alec tiết lộ rằng hắn đang dàn xếp mang vào Úc một ít “trắng”. Hắn dùng từ Việt “trắng” để diễn tả về món hàng muốn nhập. Vân cho cảnh sát biết Alec nhờ Vân đi tìm người chở hàng cho hắn.
Cảnh sát hỏi Vân đã nói gì khi nghe đề nghi đó?
“Sửng sốt! Vân trả lời, tôi không biết nói gì, tôi chẳng bao giờ mong như thế. Tuy nhiên cuối cùng, tôi lại nhận lời”.
Một lần nữa, cũng bởi sự thụ động miễn cưỡng, Vân đã không tính toán trước, mọi việc cứ từ từ xảy dến với anh ta. Vân trở về, gạt bỏ tình cảm ra ngoài . Một anh chàng tên Andrew (cũng không phải tên thật) nhận lời, nhưng ít tuần lễ sau lại rút chân. “Tôi nghĩ anh ta lạnh cẳng", Vân nói, và tôi nói thôi được. Lại tìm đến một người bạn khác, anh này rồi sau cũng từ chối.
Vân email cho Alec biết vẫn còn hy vọng. Sau khi tốt nghiệp trung học, Vân đã làm một sổ thông hành để mong có ngày được đi du lịch nước ngoài. Anh ta cho Alec biết sẽ rất mừng nếu mông đi du lịch đó đến sớm hơn dự trù.
“Tôi bảo hắn, Vân nói, tôi đã giàn xếp cho 2 người đi, nhưng họ chùn chân tôi đành phải thế chỗ họ vậy.”
Không bao giờ Vân giải thích rõ rằng anh ta có tỏ ra trung thành với Alec không. Tuy nhiên, với lời cung khai, đó là chứng cớ, không còn là cảm xúc. Đôi ba lần, những do dự , lưỡng lự của Vân đã bị lấn át ngay bởi giọng lưỡi kẻ cả và những lời bảo đảm chắc nịch của hắn.
Lúc đó là tháng 12 năm 2002, tin tức đang chú tâm vào các chuyện khủng bố. Melbourne với chiến thắng vị đại của chính quyền Bracks, người ta chú ý tới chính trị, thì Vân đang có mặt tại một nhà hàng Việt ở Cabramatta nhận chỉ thị.
“Alec bảo tôi bay đến Singapore" - Vân nói, từ đó đổi chuyến bay đến một sân bay nào đó ở Cambodia. Tại đây lại đổi chuyến bay đến Phnom Penh.
Alec đưa ra những lời chỉ dẫn trên căn bản cần thiết nhất, một số qua hình thức email. Hắn bảo đảm rằng con đường đi đã được thử nghiệm. Dường như hắn biết rõ ràng từng chi tiết của mỗi chặng đường, cách thức làm việc của từng trạm kiểm soát nhập khẩu, những nơi chỗ an toàn khi lưu trú tại phi trường. Hắn dặn Vân ăn diện cho có vẻ trí thức để gây ấn tượng tại Singapore trước khi đến Cambodia. Ở tại Phnom Penh, sẽ có người chờ đón.
Có một người khác cũng có mặt tại nhà hàng trên mà Vân chỉ được biết như là một tiếp viên hàng không của Qantas. Theo Vân, anh này là tâm điểm của kế hoạch. Người tiếp viên này sẽ sắp xếp cho một người khác trên máy bay, có lẽ là một tiếp viên hàng không khác, tiếp xúc với Vân trên chuyến bay trở về Sydney bằng một mật mã, một cái gì đó liên quan đến môn thể thao bóng rổ. Khi đó, Vân sẽ vào bỏ “hàng” vào trong một cái bao ở trong toilet. Người thứ hai này sẽ vào lấy và tự tìm cách để mang ra . Vân tin tưởng rằng, sự nối kết với đám tiếp viên này sẽ có thể qua mặt hải quan. Dĩ nhiên, niềm tin ấy chưa được kiểm nghiệm.
Chưa đầy 24 giờ sau, vào ngày 3 tháng 12, Alec cùng người tiếp viên tiễn Vân ra phi trường quốc tế Sydney. Treong túi của Vân có cả thảy 15.000,00 đô-la Úc, bao gồm 13.000,00 tiền mua hàng và 2000.00 tiền tiêu. Tiền vé máy bay hạng nhất đã được chi trả. Đó là chuyến bay đầu tiên Vân đi ra khỏi nước Úc và cũng là lần cuối.
Những ngày đầu tháng 12 là khoảng thời gian lý tưởng tại Phnom Penh. Mùa mưa đã qua và khí hậu lại không nóng quá. Các quán ba rượu đông nghẹt người.Bỏ ra chừng 10 đô la uống là đã muốn “xỉn”, bữa ăn ba món giá còn rẻ hơn. Nhưng Cambodia còn có những dịch vụ khác. Một xã hội tham nhũng và đầy tội ác đã trở thành nơi chuyển tiếp “chất trắng” sản xuất từ khu vực “Tam Giác Vàng” và"đá lạnh” làm ra từ những phòng thí nghiệm bất hợp pháp có mặt khắp nơi trong vùng. Chỉ cần bỏ ra dăm ba ngàn đô, bọn công an cảnh sát sẽ quay mặt đi hoặc có người sẵn sàng liều mạng làm việc nguy hiểm. Bọn buôn bán ma túy gộc luôn luôn cần những mắt nối cò con đột xuất dám nuốt những bao cao su có nhét thuốc vào bụng, hay liều lĩnh buộc “hàng” vào lưng để chuyển vận trên các máy bay. Bọn chúng cần những con nai tơ như Vân.
Tại phi trường Phnom Penh, một người trạc 40 tiến thẳng lại Vân, làm cho anh ta đoán anh này đã được Alec gửi hình của mình đến trước, bời vì Alec đã từng sao chụp lại thẻ thông hành của Vân. Anh chàng này (Ton) có vẻ rất thạo việc: tránh dùng các dụng cụ điện tử có thể dò ra dấu vết như điện thoại khi cần tiếp xúc Vân. Đưa Vân đến phòng tại khách sạn rồi, hắn mới gọi cho Alec ở Sydney.
Ngày đầu được nghỉ ngơi cho tinh thần thư giãn, Ngày thư hai mới vào việc. Tại một quán cà phê, Ton làm một cú điện thoại, rồi đưa cho Vân, đó là Alec. Vân nói: ” Alec bảo tôi đưa tiền cho Ton , có gì trở ngại thì email cho hắn”. Tiền bạc được trao tay, sau đó chỉ là chờ.
Khoảng 7, 8 ngày kế tiếp, chỉ có liên quan trong 2 câu hỏi ở cuộc thẩm vấn của Vân với cảnh sát Úc. Sau ba ngày lang thang trong thành phố. Vân làm một chuyến thăm một người bạn ở Việt Nam, và ở lại đó 4 ngày. Sau đó anh quay lại Cambodia.
Vân được đưa đến một garage sửa xe, cũng là nơi trú ngụ của Ton và nhận 2 bánh “hàng” được bọc kỹ bằng băng keo nâu, một hộp đựng 1 máy xay cà phê, một dụng cụ dán bằng nhiệt độ, một băng keo 2 mặt và một con dao. Vân đang đi tới giai đoạn cuối của hành trình.
Tại phòng ngủ của mình, Vân theo lời chỉ dẫn của Ton, mở gói hàng ra. Bên trong có 2 cục “thuốc trắng”, một bên ngoài có hình sư tử , cục kia hình một con rồng. Đề riêng chúng ra, Vân dùng búa đập thành những mảnh nhỏ , rồi bỏ vào máy xay cà phê để nghiền nát ra, sau đó bỏ vào những bao nhỏ và dán chúng lại để dễ cột vào người. Đến lúc này, Vân mới tự hỏi tại sao bọn họ cần đến mình.
Vân bắt đầu thực sự hoảng hốt và gọi cho Ton, anh này không giúp đỡ. Vân gọi Alec cũng không có trả lời. Đành phải tự giải quyết lấy,bằng cách cột chúng trước và sau bụng. Sau đó, anh đổi ý không theo lời chỉ dẫn nữa, mà bỏ hàng vào trong cái xách tay mang theo mình, một hành động còn dễ bị khám phá hơn. Dù vậy, bước đầu cũng trót lọt. Qua cửa khẩu hải quan Cambodia, sổ thông hành được đóng dấu. Ít giờ sau, anh đã đang ở trên nền trời Singapore. Nhưng đó chỉ là bước dễ dàng nhất. Cambodia chỉ là cơn gió thoảng. Ở tại phòng chuyển tiếp ở phi trường, Vân dùng một điạ điểm Internet công cộng để email cho Alec lần cuối, Hắn bảo mọi việc sẽ ổn thoả miễn là Vân phải theo đúng chỉ dẫn.
Tới giờ bay, Vân bước qua những gian hàng bán đồ miễn thuế để đến quầy kiểm soát.Thảm trạng bắt đầu, bên ngài cổng C22, một máy rà x-ray phát tiếng kêu bíp bíp. Sau đó, người ta nói rằng nhân viên hành sự thấy Vân trông rất khả nghi, có lẽ gưong mặt anh ta tái đi vì sợ. Người ta rà soát người Vân và tìm thấy “hàng” trên lưng. Từ lúc này, anh ta như người đã chết.
Những phút giây trong 3 năm cuối của Vân, trên phương diện pháp lý ,được báo chí truyền thông nói đến khá rõ. Vào tháng Ba 2004, anh ta bị kết án treo cổ theo đúng luật khắc nghiệt chống ma tuý của Singapore vì đã mang theo 396 grams bạch phiến. Một cố gắng kháng án thất bại. Một thỉnh cầu xin giảm án tới vị tổng thống Singapore S. Nathan, được cả chính quyền và đối lập Úc ủng hộ, cũng chung số phận. Anh ta bị đưa lên giàn treo vào 02.12.2005
Có rất nhiều chi tiết trong vụ án này vẫn chưa được phổ biến rộng rãi trong quần chúng. Những tường thuật của báo chí rằng anh ta đã tìm đến Thượng Đế sau cái án tử hình chưa phản ánh đầy đủ cái niềm tin xâu xa vào sự khám phá mới của anh ta, đươc trình bày cặn kẽ hơn trong nhật ký trong tù. Gia đình và thân hữu vẫn còn bàn đến, trong chốn riêng tư, về sự biến đổi con người của anh ta đằng sau cái án tử, sự gắn chặt vào niềm tin Thiên Chúa Giáo và sự can đảm đáng ghi nhận khi đối mặt với tử thần. Một chi tiết khác cũng được nhắc tới là chuyến đi định mệnh đó có mục đích để kiếm tiền cho người anh em song sinh tên Khoa trả một món nợ dẫn đến việc dư luận cho rằng người anh em song sinh này phải chịu trách nhiệm cho chuyến đi đó. Sự thực, Khoa không hề biết ý định của Vân.
Một số người bảo rằng nhóm buôn lậu ma tuý quốc tế tổ chức cho chuyến đi của Vân không bao giờ cho biết rõ chi tiết. Những người thông cảm cho Vân thì cho anh ta chỉ là một loại cá nhỏ. Cảnh sát thì cứ tuyên bố cuộc điều tra vẫn đang tiến hành. Thực tế, sau khi bị bắt giữ, Vân vẫn còn bị ảnh hưởng của Alec.
Lúc đầu, Vân đã nói dối khi được hỏi đã nhận lệnh từ ai. Đó là việc Alec bảo rằng, nếu lỡ bị tóm thì cứ bịa ra một con cá mập tên Sơn nào đó mà khai. Cũng trong buổi hỏi cung này, Vân lại bảo với cảnh sát Singapore là mình không đáng tin tưởng.
Tháng Tư 2003, khi được tiếp xúc với luật sư đoàn người Úc của mình, Vân đã cho họ nhiều thông tin chi tiết hơn, và họ đã chuyển đến cảnh sát liên bang Úc. Cuộc điều tra được mở rộng. Địa chỉ của Alec và người tiếp viên hãng hàng không Qantas bị lục soát. Alec bị đưa ra toà, với tội danh sở hữu một lượng nhỏ ma tuý, chỉ bị phạt một số tiền 2.400 Úc kim.
Công việc của cảnh sát cũng gặp nhiều khó khăn. Sự theo dõi dấu vết đi ngược lại từ chuyến trở về Sydney mà Vân đã không có mặt. Luật sư Lasry cho biết những chi tiết Vân đưa ra rất có giá trị. Những cuộc điện đàm, những con số có thể tìm dấu vết qua hồ sơ lưu trữ điện đàm; một địa chỉ email với những thư từ lưu trữ; một giấy phạt đậu xe bừa bãi của Alec trước cửa nhà hàng ở Cabramatta trong ngày hôm đó; việc Alec chụp hình Ton khi đến Cambodia. Chủ yếu, có một nhân chứng khác có mặt trong cuộc nói chuyện giữa Vân và Alec. Nhân chứng này đã có một bản cung khai với cảnh sát và sẵn sàng ra làm chứng.
Bước kế tiếp là cho Vân làm bản cung khai chính thức với cảnh sát liên bang. Thu băng lại những gì anh ta có thể nói trong phiên toà. Đến đây gặp một khó khăn rắc rối. Cuộc thẩm vấn cũng phải được giới chức Singapore thu băng lại. Như vậy, luật sư đoàn của Vân nghĩ rằng đó là một bước đi quá nguy hiểm trong khi vẫn còn vài phương cách hợp pháp khác để kháng án. Không cần phải đưa thêm đạn cho những người đã kết án tử hình Vân.
Cuối cùng, vào đầu năm 2005, có 2 nhân viên cảnh sát Úc qua Singapore yêu cầu tìm chứng cớ về một nguồn tin rằng: giữa tháng Mười và tháng 12 năm 2002, Alec và một người ở Sydney khác có liên can đến một mưu toan nhập lậu ma tuý vào nước Úc. Cuộc thẩm vấn được thực hiện ngay tại nhà tù Changi vào ngày 26 tháng Giêng có thêm một nhân viên Singapore vô danh tham dự. Đối với luật sư đoàn, đây là một bước tiến mới khẳng định rõ tình trạng của Vân như một nhân chứng quan yếu trong một phiên toà tương lai của nước Úc. Ý định của họ rõ ràng là Vân sẽ là một nhân chứng quan yếu trong phiên toà, qua sự nối kết trực tiếp bằng thu hình thẳng tới nhà tù Changi. Khả năng đáng tin của anh ta rất cao: trung thực sẽ có cơ may sống sót hơn là dối trá. Theo tiền lệ của toà án, chứng cớ của một đồng phạm đủ để bị cáo phải nhận lời tuyên án có tội.
Lasry thầm hy vọng. Luật pháp Singapore cho phép có ân giảm cho tù nhân nếu họ chịu đưa ra những bằng chứng để kết án tội phạm chính. Vân vẫn phải ở tù, nhưng ít ra còn giữ được mạng sống . Kế hoach của Lasry là chờ chính quyền Úc gây ảnh hưởng với chính phủ Singapore.
Chỉ còn hơn một tháng cho số mạng của Vân, Lasry bắt đầu vận động hành lang vào một số khuôn mặt lớn trong chính quyền tại Canberra. Ông thuật lại rằng thật bất ngờ khi hay tin các giới chức tại toà ở Úc đã loan báo cho chính quyền hay rằng sự hợp tác của Vân với cảnh sát có rất ít tác dụng. Thời gian trở nên cấp bách. Lasry cố thuyết phục cảnh sát liên bang trong tuyệt vọng về quan điểm cho rằng lời khai của Vân có giá trị như một cộng tác viên . Người ta bảo ông nên liên lạc với cơ quan công tố của liên bang. Cơ quan này đã cho cảnh sát liên bang hay những chứng cớ của Vân không đủ yếu tố pháp lý cho việc truy tố tội phạm. “Điều đó không đúng", Lasry nói, cho tới bây giờ tôi vẫn không hiểu tại sao và tôi cũng không đồng ý việc cho rằng không đủ chứng cớ. Tôi không nói đó là những chứng cớ hiển nhiên nhưng dù sao vẫn có đủ yếu tố pháp lý cho sự khởi tố. Lasry vẫn tiếp tục yêu cầu cơ quan trên giải thích lý do vì sao sự khởi tố này không thể tiến hành, cơ quan đã trả lời vì họ có quyền đặc miễn. Chỉ còn 10 ngày trước hôm Vân lên giàn treo, lời yêu cầu được lập lại, câu trả lời vẫn như cũ.
“Chứng cớ của Vân chỉ là một bàng chứng (prima facie evidence), tôi rất thất vọng là họ đã chọn đường lối không khởi tố bọn đầu nẫu của tổ chức giao việc cho Vân, Lasry nói, điều đó vẫn làm tôi tức giận”. Người luật sư chưa bao giờ nhận được sự giải thích thoả đáng từ cơ quan công tố hay từ cảnh sát vì sao họ không thể truy tố bọn chúng. Nhưng điều làm ông ta bực tức nhất là việc toà án Singapore đã thi hành án tử cho một kẻ chuyển lậu thuê, trong khi đám tội phạm gộc chủ trương buôn bán má tuý lại nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật. Ông nhắc lại rằng ông đã từng phát biểu ở cái thời điểm Vân bị treo cổ là người vui mừng nhất trước cái chết của Vân chính là người đã thuê mướn anh ta làm công việc đó. Rõ ràng cái chết của Vân làm hắn cất được gánh nặng. Lẽ ra , tình huống đã có thể theo một chiều hướng khác bất lợi nhiều cho hắn. Thật kinh khủng khi nghĩ tới điều này, nhưng đó là sự thật.
Vân lên giàn treo lúc 6 giờ sáng khi ánh bình minh còn đang len lén bò vào từng góc tường của nhà tù Changi. Sau cái chết ấy,những cung khai trước đó của anh ta coi như khóa sổ hoặc vô dụng, kể cả các thông tin tình báo của cảnh sát, một cuộn băng thu những điều mà lẽ ra anh ta đã có thể cung khai trước toà, cũng như băng thu mà cơ quan công tố đã khuyến cáo là không đủ yếu tố pháp lý để đưa ra toà một vụ việc.
Alec luôn luôn đi trước cảnh sát một bước, mặc dù họ tin rằng hắn vẫn đang hoạt động mạnh trong mạng lưới tội phạm khu vực Á Châu. Hắn được diễn tả là một khuôn mặt tội phạm ở giai tầng trung cấp.
Kết cuộc, những lời thẩm vấn của Vân chẳng cung cấp cho cảnh sát được câu trả lời thoả đáng nào cho câu hỏi tại sao một người công dân Úc trẻ vẫn cứ liều mình vào sợi dây thòng lọng ở Singapore hay đội hành quyết ở Bali (Indonesia) chỉ vì vài ngàn đô la. Thật ra, Vân từng nói với cảnh sát rằng số tiền trả công cho một chuyến cũng không hề được ấn định.
“Không hề bàn luận về số tiền đó.” Vân nói. Cảnh sát hỏi: “Vậy anh không biết là bao nhiêu?”. –“Không”. Anh ta trả lời.
Có còn lại, phải chăng là những lời thố lộ của anh ta còn vang vọng lại như một di chúc của những quyết định dại dột, ngu ngốc, thiếu suy xét và đầy hối tiếc ở trong băng, giọng nói của một kẻ không còn được nghe lại lần nữa:
“ Tôi đã hỏi hắn (Alec) rất nhiều lần…trong suốt hành trình…rằng tôi tin tưởng…Tôi bảo hắn rằng tôi đặt niềm tin vào hắn và rằng nếu có bất cứ điều gì cần phải biết, tôi mong hắn cho tôi biết hết…Đầu óc tôi đã chẳng nghĩ ngợi gì khi nghe hắn nhắn nhủ: ‘Đừng lo lắng, nếu mày trông có vẻ đàng hoàng, trí thức, bình tĩnh và tự chủ, mọi việc sẽ ổn thoả’.”
Phương Duy
Australia, 8/12/2006
Các bài liên quan:
- Australia,đất nước của sự bao dung,Phương Duy.
--------------------------------------------------------------------------------
Nguồn: Drugs, Deals, Despair: the fight of a dead man của phóng viên Nick McKenzie, The Age 2/12/2006.
Lời người dịch: Một năm trước đây, người viết có nhắc đến trường hợp Nguyễn Tường Vân, một tử tội người Úc gốc Việt bị treo cổ tại Singapore trong bài: Australia, đất nước của sự bao dung. Cái chết của Vân thời đó gây xôn xao, sôi nổi không ít trong công luận của nước Úc và có lẽ cả một vài nơi trên thế giới. Tuy nhiên, cho đến khi người tử tội đã nằm yên trong lòng đất lạnh, những chi tiết về con đuờng dẫn người thanh niên trẻ này vào tuyệt lộ cũng như cuộc chiến đấu chống lại tử thần của Vân và nhóm luật sư biện hộ vẫn chưa hoàn toàn đươc đưa ra ánh sáng.
Ngày hôm nay, ký giả Nick McKenzie, người phóng viên chuyên về các mục điều tra của nhật báo The Age đã trình bày lại một cách rõ ràng hơn về những lỗi lầm nhỏ đưa đến tai hoạ lớn, sụ vô cảm và bất lực của một nền pháp luật dù đã có một giá trị dân chủ cao như của Úc. Một bài học cho những ai còn mơ ngủ, đặc biết các người trẻ về những hành động ngây thơ ham vui, nông nổi, coi thường pháp luật, để đến nỗi bị lừa gạt, dẫn dắt vào tròng tội lỗi , khi nhận ra nguy hiểm thì quá trễ tràng.
Đại ca bảo chuyện làm ăn dễ như ăn kẹo. Vậy mà bây giờ ngồi đây, khi chiếc máy bay hàng không chúi đầu lướt ra khỏi đám sương khói che phủ bầu trời Singapore, Vân thấy vã mồ hôi vì đang cột trong người một mớ hàng ma túy. Máy bay chuẩn bị hạ cánh và hệ thống phát thanh của phi cơ phát ra lời một tiếp viên báo động: Hình phạt rất nghiêm khắc áp dụng cho những ai bị bắt mang theo hàng quốc cấm. Vân có lẽ đã nghe thấy câu ấy. Anh chàng chắc chắn phải nghe. Bất cứ hành khách nào đi qua lại trên lối hẹp máy bay cũng làm Vân nín thở. Chuyện gì sẽ xảy ra nếu họ biết được?
Thế nhưng Vân đã không đi vào toa lét , vứt bỏ nó đi. Phải chi, lời cảnh báo của người tiếp viên rõ ràng hơn như sau: Giới chức trách Singapore sẽ tròng một cái thòng lọng vào cổ người buôn ma tuý, khi cái miệng hố dưới chân mở ra, thân thể bạn sẽ rơi xuống và sợi dây sẽ bẻ gãy cổ bạn. Có lẽ Vân đã phải suy nghĩ, cân nhắc lợi hại về cách chết rùng rợn đó. Nhưng ngay lúc đó, anh ta đã không làm vậy. Chưa thấy quan tài chưa đổ lệ. Vân còn đang bận nghĩ đến chuyến bay trở về nhà, đáp xuống Sydney, một hành trình Vân không bao giờ đạt tới.
Chuyện bắt đầu nhiều tháng trước đó trong một cái quán nhạc karaoke nhỏ nằm trên tầng lầu của khu phố cổ Chinatown, Melbourne, một nơi chốn ưa thích cho các du học sinh ngồi nhấm nháp ly rượu và hát nhại theo Britney Spears, Mariah Carey cùng những ca sĩ nhạc pop nổi danh Á châu. Đó là những ngày tháng đầu năm 2002, Vân là 1 trong đám những người vui chơi cuối tuần; uống dăm ba ly, ngâm nga vài bài hát lẻ rồi kéo nhau đến một nightclub nhảy nhót tiếp tục cuộc vui. Nhưng đêm cuối tuần này có khác, quán có thêm vài khuôn mặt mới đến từ Sydney, Alec (không phải tên thật),là một người trong họ, không xa lạ gì với Melbourne. Sau này, Vân có bảo rằng, sau lần đầu gặp gỡ ấy có thấy Alec trao đổi buôn bán bạch phiến với một số chủ quán ở phía tây Melbourne. Hắn(Alec) chừng trên 30, mái tóc chải dựng ngược và hơi có tật cà lăm, có nhiều tiền, chơi xe bảnh (lexus đời mới) và nổi tiềng (ăn chơi). Theo Vân, hắn ăn xài lớn, chi đẹp, sẵn sàng giúp kiếm chút bạc khi ai đó “kẹt tiền”: cần vài bịch “trắng”, ít viên kích thích , muốn làm tay anh chị hay đơn giản chỉ là tay giao hàng cò con đột xuất, Alec là người cần gặp.
Vân biết rõ điều này, anh ta không phải ngoan hiền (như thiên thần). Trong cuộc thẩm vấn của cảnh sát liên bang Úc vào đầu năm 2005, anh ta kể lại câu chuyện của mình bằng một giọng bình thản thành thật. Những câu trả lời cho 653 câu hỏi của cảnh sát đều đáng tin cây, đã lộ ra rằng câu chuyện dẫn đến cái chết của Vân không đơn giản như câu chuyện đã kể một năm trước đây trong thời gian anh ta bị hành hình.. Diễn tiến của một người đi từ buôn bán lẻ cò con tại chỗ đi đến chuyên chở lậu ma tuý xuyên quốc gia dường như mang nhiều dấu vết sai lầm với những uẩn khúc phức tạp hơn những điều truyền thông báo chí đã tường thuật vào thời điểm đó: cho rằng anh ta dại dột liều mạng chỉ vì muốn kiếm một mớ tiền giúp cho người anh em song sinh trả nợ. Thực ra, cái quyết định chết người trở thành một tay buôn lậu ma tuý chỉ đến sau khi anh đã thất bại trong việc tìm cho ra người làm chuyện đó.Dù vậy, cái hành động miễn cưỡng tự tình nguyện trở thành một thân lừa chở lậu cũng vẫn là một yếu tố thiết yếu trong việc bào chữa pháp lý cho tội phạm của Vân.: anh ta chỉ là một con cá nhỏ, một kẻ làm thuê cho một tay bự, một con cá mập trong giới buôn bán ma túy, cho đến lúc này, vẫn còn đang nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật tại Sydney. Đây là cái vẫn đang làm tổ luật sư của Vân hiện nay còn giận dữ. Lex Lasry, một trong các luật sư nói rằng trong việc treo cổ Vân, Singapore đã giết chết một nhân chứng tối quan trọng cho toà án Úc có thêm lý chứng để truy tố con cá mập đó. Sau này, khi có thêm vụ Bali 9 (9 người bị bắt tại Bali liên quan đến vận chuyển ma tuý), những câu trả lời của Vân cũng không cắt nghĩa được rõ hơn lý do nào đưa anh ta đến chuyến đi định mệnh đó. Có vẻ như anh ta đang tình cờ dạo chơi trên một vách đá, không biết rằng vách đá đó dựng đứng trên vực thẳm mà xẩy chân là tan nát cuộc đời.
Vào đầu năm 2002, Vân còn là một kẻ bàng quang ở bên ngoài thị truờng ma túy. Anh ta biết rằng thị trường “thuốc” ở Úc đang đói, và có nhiều người khao khát làm giầu mau chóng muốn thử thời vận. Vân cũng không phải là người không có sự khao khát đó. Đi chơi với Alec, lúc đầu chỉ là ăn nhậu, nhảy nhót, dẫn tới việc mua bán vài viên thuốc ecstasy (gây ảo). Sau đó, Vân đi theo người bạn Tim (không phải tên thật) lên Sydney, nơi Alec giàn xếp cung cấp cho Tim loại ice (đá lạnh) mạnh hơn. Lúc này, Vân vẫn là kẻ đứng ngoài việc mua bán. Cuộc đời của anh ta vẫn mang đầy hứa hẹn.
Vân ở trong một nhóm bạn trẻ tự kết nghĩa anh em. Một số bị cha mẹ đá ra khỏi nhà không nơi nương tựa, hàng ngày lang thang trong các tiệm chơi game hay các khu trung tâm buôn bán. Vào năm 2001Vân cùng nhóm bạn muốn thay đổi lối sống. Họ quyết định tìm thuê một căn nhà ở khu Brandon Park. Chen chúc chồng chất trong các phòng ngủ, nhưng với tinh anh em, vẫn có một cái mái che trên đầu. “Tìm một căn nhà cư ngụ là bước đầu cho việc thay đồi cuộc sống, Vân nói trong cuôc thẩm vấn, tôi muốn tỏ ra có trách nhiệm với anh em”.
Sinh năm 1980 trong một trại tị nạn Thái Lan, Vân đến Úc khi mới 6 tháng tuổi. Bà Kim, người mẹ độc thân đã phải làm việc cật lực để nuôi nấng và cho anh em song sinh Vân và Khoa đến trường. Năm 1998, Vân được bầu làm thành viên của hội đồng đại diện học sinh trường trung học Mount Waverley và cuối năm được là người điều dẫn chương trình bữa tiệc mãn khoá giã biệt trường của lớp 12. Anh ta là người của đám đông nhưng vẫn có thì giờ để dành cho những bạn học bị coi là thất bại, tầm thường. Anh ta là người vui tính. Lại dám dấn thân. Bạn học cũ cùng trường nhận xét như thế. Sau thời trung học, anh vừa tiếp tục học lên vừa cố gắng mở một công ty Internet. Thời gian này, Vân diễn tả mình như một giám đốc điều hành công ty.
Qua năm 2002, mọi việc dường như không đi đúng kế hoạch. Vài người trong nhóm kết nghĩa bắt đầu sử dụng “thuốc”. Số đang đi học cũng bớt đến trường. Những người bạn đàng hoàng đứng đắn mỗi ngày một ít đi. “Thật là hỗn loạn, Vân nói, bởi vì cái mục tiêu của chúng tôi là để đổi mới cuộc sống. Tôi chẳng biết chuyện gì đã xảy ra cả. Nhưng với mục tiêu thì chúng tôi đã thất bại. Và thế là chúng tôi tìm đến cần sa. Tôi bắt đầu dùng cần sa”.
Hầu hết những tai ương biến cố, dù do con người hay từ thiên nhiên tạo ra, đều khởi sự từ những điều nhỏ nhặt: một quyết định sai lầm, một cơn lốc nhỏ trên biển. Khoảng tháng 10 năm 2002, tình cờ gặp lại Alec ở Melbourne, Vân có nói với hắn là anh muốn làm một cái gì . Lúc đó, có lẽ Vân cũng chẳng muốn làm chuyện to tát, có thể là một ít “đá lạnh” mang về Melbourne từ Sydney. Ít ngày sau, anh ta nhận được một cú điện thoại: ”Cậu lên Sydney chơi chứ? Anh có chuyện muốn nói. “
Mất chừng 20 phút từ sân bay Sydney đến khách sạn quốc tế Thái Bình (PIH) nằm trên đường George, ngay trung tâm thành phố, một khách sạn 4 sao hạng khá sang với mặt tiền trang trí màu vàng nhạt, nhưng Vân đến không phải để nghỉ ngơi. Sau khi nhận phòng, anh ta đi bộ ra phía góc đường đến một công viên nằm bên dưới chỗ ở của Alec. “Tôi nghĩ là hắn đã có kế hoạch mua bán, Vân nói, nhưng lúc đó tôi hoàn toàn không biết kế hoạch ấy như thế nào?”. Bên cạnh Alec là cô bạn gái người Hoa da dẻ trắng trẻo, ít nói, tóc cột cao. Dùng một thứ ngôn ngữ tiếng Anh pha tiếng Việt, Alec tiết lộ rằng hắn đang dàn xếp mang vào Úc một ít “trắng”. Hắn dùng từ Việt “trắng” để diễn tả về món hàng muốn nhập. Vân cho cảnh sát biết Alec nhờ Vân đi tìm người chở hàng cho hắn.
Cảnh sát hỏi Vân đã nói gì khi nghe đề nghi đó?
“Sửng sốt! Vân trả lời, tôi không biết nói gì, tôi chẳng bao giờ mong như thế. Tuy nhiên cuối cùng, tôi lại nhận lời”.
Một lần nữa, cũng bởi sự thụ động miễn cưỡng, Vân đã không tính toán trước, mọi việc cứ từ từ xảy dến với anh ta. Vân trở về, gạt bỏ tình cảm ra ngoài . Một anh chàng tên Andrew (cũng không phải tên thật) nhận lời, nhưng ít tuần lễ sau lại rút chân. “Tôi nghĩ anh ta lạnh cẳng", Vân nói, và tôi nói thôi được. Lại tìm đến một người bạn khác, anh này rồi sau cũng từ chối.
Vân email cho Alec biết vẫn còn hy vọng. Sau khi tốt nghiệp trung học, Vân đã làm một sổ thông hành để mong có ngày được đi du lịch nước ngoài. Anh ta cho Alec biết sẽ rất mừng nếu mông đi du lịch đó đến sớm hơn dự trù.
“Tôi bảo hắn, Vân nói, tôi đã giàn xếp cho 2 người đi, nhưng họ chùn chân tôi đành phải thế chỗ họ vậy.”
Không bao giờ Vân giải thích rõ rằng anh ta có tỏ ra trung thành với Alec không. Tuy nhiên, với lời cung khai, đó là chứng cớ, không còn là cảm xúc. Đôi ba lần, những do dự , lưỡng lự của Vân đã bị lấn át ngay bởi giọng lưỡi kẻ cả và những lời bảo đảm chắc nịch của hắn.
Lúc đó là tháng 12 năm 2002, tin tức đang chú tâm vào các chuyện khủng bố. Melbourne với chiến thắng vị đại của chính quyền Bracks, người ta chú ý tới chính trị, thì Vân đang có mặt tại một nhà hàng Việt ở Cabramatta nhận chỉ thị.
“Alec bảo tôi bay đến Singapore" - Vân nói, từ đó đổi chuyến bay đến một sân bay nào đó ở Cambodia. Tại đây lại đổi chuyến bay đến Phnom Penh.
Alec đưa ra những lời chỉ dẫn trên căn bản cần thiết nhất, một số qua hình thức email. Hắn bảo đảm rằng con đường đi đã được thử nghiệm. Dường như hắn biết rõ ràng từng chi tiết của mỗi chặng đường, cách thức làm việc của từng trạm kiểm soát nhập khẩu, những nơi chỗ an toàn khi lưu trú tại phi trường. Hắn dặn Vân ăn diện cho có vẻ trí thức để gây ấn tượng tại Singapore trước khi đến Cambodia. Ở tại Phnom Penh, sẽ có người chờ đón.Có một người khác cũng có mặt tại nhà hàng trên mà Vân chỉ được biết như là một tiếp viên hàng không của Qantas. Theo Vân, anh này là tâm điểm của kế hoạch. Người tiếp viên này sẽ sắp xếp cho một người khác trên máy bay, có lẽ là một tiếp viên hàng không khác, tiếp xúc với Vân trên chuyến bay trở về Sydney bằng một mật mã, một cái gì đó liên quan đến môn thể thao bóng rổ. Khi đó, Vân sẽ vào bỏ “hàng” vào trong một cái bao ở trong toilet. Người thứ hai này sẽ vào lấy và tự tìm cách để mang ra . Vân tin tưởng rằng, sự nối kết với đám tiếp viên này sẽ có thể qua mặt hải quan. Dĩ nhiên, niềm tin ấy chưa được kiểm nghiệm.
Chưa đầy 24 giờ sau, vào ngày 3 tháng 12, Alec cùng người tiếp viên tiễn Vân ra phi trường quốc tế Sydney. Treong túi của Vân có cả thảy 15.000,00 đô-la Úc, bao gồm 13.000,00 tiền mua hàng và 2000.00 tiền tiêu. Tiền vé máy bay hạng nhất đã được chi trả. Đó là chuyến bay đầu tiên Vân đi ra khỏi nước Úc và cũng là lần cuối.
Những ngày đầu tháng 12 là khoảng thời gian lý tưởng tại Phnom Penh. Mùa mưa đã qua và khí hậu lại không nóng quá. Các quán ba rượu đông nghẹt người.Bỏ ra chừng 10 đô la uống là đã muốn “xỉn”, bữa ăn ba món giá còn rẻ hơn. Nhưng Cambodia còn có những dịch vụ khác. Một xã hội tham nhũng và đầy tội ác đã trở thành nơi chuyển tiếp “chất trắng” sản xuất từ khu vực “Tam Giác Vàng” và"đá lạnh” làm ra từ những phòng thí nghiệm bất hợp pháp có mặt khắp nơi trong vùng. Chỉ cần bỏ ra dăm ba ngàn đô, bọn công an cảnh sát sẽ quay mặt đi hoặc có người sẵn sàng liều mạng làm việc nguy hiểm. Bọn buôn bán ma túy gộc luôn luôn cần những mắt nối cò con đột xuất dám nuốt những bao cao su có nhét thuốc vào bụng, hay liều lĩnh buộc “hàng” vào lưng để chuyển vận trên các máy bay. Bọn chúng cần những con nai tơ như Vân.
Tại phi trường Phnom Penh, một người trạc 40 tiến thẳng lại Vân, làm cho anh ta đoán anh này đã được Alec gửi hình của mình đến trước, bời vì Alec đã từng sao chụp lại thẻ thông hành của Vân. Anh chàng này (Ton) có vẻ rất thạo việc: tránh dùng các dụng cụ điện tử có thể dò ra dấu vết như điện thoại khi cần tiếp xúc Vân. Đưa Vân đến phòng tại khách sạn rồi, hắn mới gọi cho Alec ở Sydney.
Ngày đầu được nghỉ ngơi cho tinh thần thư giãn, Ngày thư hai mới vào việc. Tại một quán cà phê, Ton làm một cú điện thoại, rồi đưa cho Vân, đó là Alec. Vân nói: ” Alec bảo tôi đưa tiền cho Ton , có gì trở ngại thì email cho hắn”. Tiền bạc được trao tay, sau đó chỉ là chờ.
Khoảng 7, 8 ngày kế tiếp, chỉ có liên quan trong 2 câu hỏi ở cuộc thẩm vấn của Vân với cảnh sát Úc. Sau ba ngày lang thang trong thành phố. Vân làm một chuyến thăm một người bạn ở Việt Nam, và ở lại đó 4 ngày. Sau đó anh quay lại Cambodia.
Vân được đưa đến một garage sửa xe, cũng là nơi trú ngụ của Ton và nhận 2 bánh “hàng” được bọc kỹ bằng băng keo nâu, một hộp đựng 1 máy xay cà phê, một dụng cụ dán bằng nhiệt độ, một băng keo 2 mặt và một con dao. Vân đang đi tới giai đoạn cuối của hành trình.
Tại phòng ngủ của mình, Vân theo lời chỉ dẫn của Ton, mở gói hàng ra. Bên trong có 2 cục “thuốc trắng”, một bên ngoài có hình sư tử , cục kia hình một con rồng. Đề riêng chúng ra, Vân dùng búa đập thành những mảnh nhỏ , rồi bỏ vào máy xay cà phê để nghiền nát ra, sau đó bỏ vào những bao nhỏ và dán chúng lại để dễ cột vào người. Đến lúc này, Vân mới tự hỏi tại sao bọn họ cần đến mình.
Vân bắt đầu thực sự hoảng hốt và gọi cho Ton, anh này không giúp đỡ. Vân gọi Alec cũng không có trả lời. Đành phải tự giải quyết lấy,bằng cách cột chúng trước và sau bụng. Sau đó, anh đổi ý không theo lời chỉ dẫn nữa, mà bỏ hàng vào trong cái xách tay mang theo mình, một hành động còn dễ bị khám phá hơn. Dù vậy, bước đầu cũng trót lọt. Qua cửa khẩu hải quan Cambodia, sổ thông hành được đóng dấu. Ít giờ sau, anh đã đang ở trên nền trời Singapore. Nhưng đó chỉ là bước dễ dàng nhất. Cambodia chỉ là cơn gió thoảng. Ở tại phòng chuyển tiếp ở phi trường, Vân dùng một điạ điểm Internet công cộng để email cho Alec lần cuối, Hắn bảo mọi việc sẽ ổn thoả miễn là Vân phải theo đúng chỉ dẫn.
Tới giờ bay, Vân bước qua những gian hàng bán đồ miễn thuế để đến quầy kiểm soát.Thảm trạng bắt đầu, bên ngài cổng C22, một máy rà x-ray phát tiếng kêu bíp bíp. Sau đó, người ta nói rằng nhân viên hành sự thấy Vân trông rất khả nghi, có lẽ gưong mặt anh ta tái đi vì sợ. Người ta rà soát người Vân và tìm thấy “hàng” trên lưng. Từ lúc này, anh ta như người đã chết.
Những phút giây trong 3 năm cuối của Vân, trên phương diện pháp lý ,được báo chí truyền thông nói đến khá rõ. Vào tháng Ba 2004, anh ta bị kết án treo cổ theo đúng luật khắc nghiệt chống ma tuý của Singapore vì đã mang theo 396 grams bạch phiến. Một cố gắng kháng án thất bại. Một thỉnh cầu xin giảm án tới vị tổng thống Singapore S. Nathan, được cả chính quyền và đối lập Úc ủng hộ, cũng chung số phận. Anh ta bị đưa lên giàn treo vào 02.12.2005
Có rất nhiều chi tiết trong vụ án này vẫn chưa được phổ biến rộng rãi trong quần chúng. Những tường thuật của báo chí rằng anh ta đã tìm đến Thượng Đế sau cái án tử hình chưa phản ánh đầy đủ cái niềm tin xâu xa vào sự khám phá mới của anh ta, đươc trình bày cặn kẽ hơn trong nhật ký trong tù. Gia đình và thân hữu vẫn còn bàn đến, trong chốn riêng tư, về sự biến đổi con người của anh ta đằng sau cái án tử, sự gắn chặt vào niềm tin Thiên Chúa Giáo và sự can đảm đáng ghi nhận khi đối mặt với tử thần. Một chi tiết khác cũng được nhắc tới là chuyến đi định mệnh đó có mục đích để kiếm tiền cho người anh em song sinh tên Khoa trả một món nợ dẫn đến việc dư luận cho rằng người anh em song sinh này phải chịu trách nhiệm cho chuyến đi đó. Sự thực, Khoa không hề biết ý định của Vân.
Một số người bảo rằng nhóm buôn lậu ma tuý quốc tế tổ chức cho chuyến đi của Vân không bao giờ cho biết rõ chi tiết. Những người thông cảm cho Vân thì cho anh ta chỉ là một loại cá nhỏ. Cảnh sát thì cứ tuyên bố cuộc điều tra vẫn đang tiến hành. Thực tế, sau khi bị bắt giữ, Vân vẫn còn bị ảnh hưởng của Alec.
Lúc đầu, Vân đã nói dối khi được hỏi đã nhận lệnh từ ai. Đó là việc Alec bảo rằng, nếu lỡ bị tóm thì cứ bịa ra một con cá mập tên Sơn nào đó mà khai. Cũng trong buổi hỏi cung này, Vân lại bảo với cảnh sát Singapore là mình không đáng tin tưởng.Tháng Tư 2003, khi được tiếp xúc với luật sư đoàn người Úc của mình, Vân đã cho họ nhiều thông tin chi tiết hơn, và họ đã chuyển đến cảnh sát liên bang Úc. Cuộc điều tra được mở rộng. Địa chỉ của Alec và người tiếp viên hãng hàng không Qantas bị lục soát. Alec bị đưa ra toà, với tội danh sở hữu một lượng nhỏ ma tuý, chỉ bị phạt một số tiền 2.400 Úc kim.
Công việc của cảnh sát cũng gặp nhiều khó khăn. Sự theo dõi dấu vết đi ngược lại từ chuyến trở về Sydney mà Vân đã không có mặt. Luật sư Lasry cho biết những chi tiết Vân đưa ra rất có giá trị. Những cuộc điện đàm, những con số có thể tìm dấu vết qua hồ sơ lưu trữ điện đàm; một địa chỉ email với những thư từ lưu trữ; một giấy phạt đậu xe bừa bãi của Alec trước cửa nhà hàng ở Cabramatta trong ngày hôm đó; việc Alec chụp hình Ton khi đến Cambodia. Chủ yếu, có một nhân chứng khác có mặt trong cuộc nói chuyện giữa Vân và Alec. Nhân chứng này đã có một bản cung khai với cảnh sát và sẵn sàng ra làm chứng.
Bước kế tiếp là cho Vân làm bản cung khai chính thức với cảnh sát liên bang. Thu băng lại những gì anh ta có thể nói trong phiên toà. Đến đây gặp một khó khăn rắc rối. Cuộc thẩm vấn cũng phải được giới chức Singapore thu băng lại. Như vậy, luật sư đoàn của Vân nghĩ rằng đó là một bước đi quá nguy hiểm trong khi vẫn còn vài phương cách hợp pháp khác để kháng án. Không cần phải đưa thêm đạn cho những người đã kết án tử hình Vân.
Cuối cùng, vào đầu năm 2005, có 2 nhân viên cảnh sát Úc qua Singapore yêu cầu tìm chứng cớ về một nguồn tin rằng: giữa tháng Mười và tháng 12 năm 2002, Alec và một người ở Sydney khác có liên can đến một mưu toan nhập lậu ma tuý vào nước Úc. Cuộc thẩm vấn được thực hiện ngay tại nhà tù Changi vào ngày 26 tháng Giêng có thêm một nhân viên Singapore vô danh tham dự. Đối với luật sư đoàn, đây là một bước tiến mới khẳng định rõ tình trạng của Vân như một nhân chứng quan yếu trong một phiên toà tương lai của nước Úc. Ý định của họ rõ ràng là Vân sẽ là một nhân chứng quan yếu trong phiên toà, qua sự nối kết trực tiếp bằng thu hình thẳng tới nhà tù Changi. Khả năng đáng tin của anh ta rất cao: trung thực sẽ có cơ may sống sót hơn là dối trá. Theo tiền lệ của toà án, chứng cớ của một đồng phạm đủ để bị cáo phải nhận lời tuyên án có tội.
Lasry thầm hy vọng. Luật pháp Singapore cho phép có ân giảm cho tù nhân nếu họ chịu đưa ra những bằng chứng để kết án tội phạm chính. Vân vẫn phải ở tù, nhưng ít ra còn giữ được mạng sống . Kế hoach của Lasry là chờ chính quyền Úc gây ảnh hưởng với chính phủ Singapore.
Chỉ còn hơn một tháng cho số mạng của Vân, Lasry bắt đầu vận động hành lang vào một số khuôn mặt lớn trong chính quyền tại Canberra. Ông thuật lại rằng thật bất ngờ khi hay tin các giới chức tại toà ở Úc đã loan báo cho chính quyền hay rằng sự hợp tác của Vân với cảnh sát có rất ít tác dụng. Thời gian trở nên cấp bách. Lasry cố thuyết phục cảnh sát liên bang trong tuyệt vọng về quan điểm cho rằng lời khai của Vân có giá trị như một cộng tác viên . Người ta bảo ông nên liên lạc với cơ quan công tố của liên bang. Cơ quan này đã cho cảnh sát liên bang hay những chứng cớ của Vân không đủ yếu tố pháp lý cho việc truy tố tội phạm. “Điều đó không đúng", Lasry nói, cho tới bây giờ tôi vẫn không hiểu tại sao và tôi cũng không đồng ý việc cho rằng không đủ chứng cớ. Tôi không nói đó là những chứng cớ hiển nhiên nhưng dù sao vẫn có đủ yếu tố pháp lý cho sự khởi tố. Lasry vẫn tiếp tục yêu cầu cơ quan trên giải thích lý do vì sao sự khởi tố này không thể tiến hành, cơ quan đã trả lời vì họ có quyền đặc miễn. Chỉ còn 10 ngày trước hôm Vân lên giàn treo, lời yêu cầu được lập lại, câu trả lời vẫn như cũ.
“Chứng cớ của Vân chỉ là một bàng chứng (prima facie evidence), tôi rất thất vọng là họ đã chọn đường lối không khởi tố bọn đầu nẫu của tổ chức giao việc cho Vân, Lasry nói, điều đó vẫn làm tôi tức giận”. Người luật sư chưa bao giờ nhận được sự giải thích thoả đáng từ cơ quan công tố hay từ cảnh sát vì sao họ không thể truy tố bọn chúng. Nhưng điều làm ông ta bực tức nhất là việc toà án Singapore đã thi hành án tử cho một kẻ chuyển lậu thuê, trong khi đám tội phạm gộc chủ trương buôn bán má tuý lại nhởn nhơ ngoài vòng pháp luật. Ông nhắc lại rằng ông đã từng phát biểu ở cái thời điểm Vân bị treo cổ là người vui mừng nhất trước cái chết của Vân chính là người đã thuê mướn anh ta làm công việc đó. Rõ ràng cái chết của Vân làm hắn cất được gánh nặng. Lẽ ra , tình huống đã có thể theo một chiều hướng khác bất lợi nhiều cho hắn. Thật kinh khủng khi nghĩ tới điều này, nhưng đó là sự thật.
Vân lên giàn treo lúc 6 giờ sáng khi ánh bình minh còn đang len lén bò vào từng góc tường của nhà tù Changi. Sau cái chết ấy,những cung khai trước đó của anh ta coi như khóa sổ hoặc vô dụng, kể cả các thông tin tình báo của cảnh sát, một cuộn băng thu những điều mà lẽ ra anh ta đã có thể cung khai trước toà, cũng như băng thu mà cơ quan công tố đã khuyến cáo là không đủ yếu tố pháp lý để đưa ra toà một vụ việc.
Alec luôn luôn đi trước cảnh sát một bước, mặc dù họ tin rằng hắn vẫn đang hoạt động mạnh trong mạng lưới tội phạm khu vực Á Châu. Hắn được diễn tả là một khuôn mặt tội phạm ở giai tầng trung cấp.
Kết cuộc, những lời thẩm vấn của Vân chẳng cung cấp cho cảnh sát được câu trả lời thoả đáng nào cho câu hỏi tại sao một người công dân Úc trẻ vẫn cứ liều mình vào sợi dây thòng lọng ở Singapore hay đội hành quyết ở Bali (Indonesia) chỉ vì vài ngàn đô la. Thật ra, Vân từng nói với cảnh sát rằng số tiền trả công cho một chuyến cũng không hề được ấn định.
“Không hề bàn luận về số tiền đó.” Vân nói. Cảnh sát hỏi: “Vậy anh không biết là bao nhiêu?”. –“Không”. Anh ta trả lời.
Có còn lại, phải chăng là những lời thố lộ của anh ta còn vang vọng lại như một di chúc của những quyết định dại dột, ngu ngốc, thiếu suy xét và đầy hối tiếc ở trong băng, giọng nói của một kẻ không còn được nghe lại lần nữa:
“ Tôi đã hỏi hắn (Alec) rất nhiều lần…trong suốt hành trình…rằng tôi tin tưởng…Tôi bảo hắn rằng tôi đặt niềm tin vào hắn và rằng nếu có bất cứ điều gì cần phải biết, tôi mong hắn cho tôi biết hết…Đầu óc tôi đã chẳng nghĩ ngợi gì khi nghe hắn nhắn nhủ: ‘Đừng lo lắng, nếu mày trông có vẻ đàng hoàng, trí thức, bình tĩnh và tự chủ, mọi việc sẽ ổn thoả’.”
Phương Duy
Australia, 8/12/2006
Các bài liên quan:
- Australia,đất nước của sự bao dung,Phương Duy.
--------------------------------------------------------------------------------
Nguồn: Drugs, Deals, Despair: the fight of a dead man của phóng viên Nick McKenzie, The Age 2/12/2006.
